طاها مهاجر

آیا در جمهوری اسلامی، دین پیاده شده است؟ اسلام پیاده شده است؟ آیا مفاهیم قرآن را در سطور قطعی زندگی مجسم می‌شود؟

اگر بخواهیم ببینیم در حکومت دینی، اسلام پیاده شده است، به کارکرد آن توجه کرد. هرچیزی کارکردی دارد و کارکرد دین هم در یک واژه‌ی قرآنی خلاصه می‌شود: قسط.

حق جایی است؛ هر کس یا هر چیزی را در سر جای خود ببینیم، عدل اطلاق می‌شود؛ هر کس یا چیزی را در سر جای خود جعل کنیم، قسط  گویند که بر اثر عدل و انصاف پرداخته می‌شود؛ وقتی قسط رقم خورد، آن‌چه می‌بینیم زیباست، یعنی هر کس یا هر چیزی را سر جای خود ببینیم، حُسن گویند. «قسط»، در مقابل «ظلم» قرار دارد. اشتباهی که در افواه صورت گرفته این‌ است که عدل را روبروی ظلم می‌گیرند؛ حال آنکه «عدل» مقابل «جور» قرار دارد.

قسط دو کارکرد درونی و بیرونی دارد: در کارکرد درونی به قسط معرفتی می‌رسیم و در کارکرد بیرونی به قسط اجتماعی منتج می‌شود. در قسط معرفتی روایتی از امام جعفرصادق(ع) آمده است: «عدل، تسلط عقل بر نفس است؛ کسی که عقل او بر نفسش حاکم شد، منصف می‌شود؛ وقتی منصف شد، قسط را اقامه می‌کند.» وقتی انسان طغیان ورزید، حاصل هواهای نفسانی اوست؛ اما اگر عدل آمد و عقل بر نفس حاکم شد، انصاف رقم می‌خورد. اما چرا در جمهوری اسلامی، قسط پیاده نشده است؟ چون عمدتاً عقل‌مان بر نفس‌مان سیطره ندارد و غالباً منصف نیستیم. برون‌دادِ فردی که عادل و منصف است، برپایی قسط است. عدل در نگاه امام صادق(ع) یک پدیده‌ی بیرونی نیست. انسان مؤمن ابتدا درون خود را محکم می‌کند، سپس در رفتار بیرونی خود قسط را محقق می‌کند. پس قسط که حاصل عدل و انصاف است.

وظیفه‌ی خواص و عوام در قرآن کریم تعیین و تبیین شده است. در آیه‌ی 25 سوره‌ی حدید برای سطح عموم مردم آمده است: «... لِیَقُومَ النَّاسُ بِالْقِسْطِ ...» انبیا(ص) مبعوث شدند تا توده‌ی مردم برای تحقق قسط قیام کنند. یعنی به مُر اسلام، سهم هرکس هرآنچه که هست به او پرداخت شود؛ همچنین سهم هرکس هرچه که نیست از او بازپس گرفته شود؛ به این نحو که افراد، نور درون خود را خاموش نکرده و تن به نفسانیات در ندهند؛ و انبیا(ص) نیز از هوای نفس مردم تبعیت نکنند. اما درآیه‌ی 8 سوره‌ی مائده و یا آیه‌ی 135 سوره‌ی نساء برای سطح مسئولین و خواص آمده است: «... کُونُوا قَوَّامِینَ لِلَّهِ شُهَدَاءَ بِالْقِسْطِ ...» یعنی روی کارکرد دین، پافشاری نمایند. مهم‌ترین کارکرد انیباء ایستادگی مقابل سنت‌های غلط، باطل و ناروا است. یکی از سنت‌های غلط و ناروایی که در جمهوری اسلامی وجود دارد، بانک و نظام مالی ربوی در جامعه‌ی ما مقبولیت پیدا کرده که ایستادگی و مقابله به آن دم مسیحایی می‌طلبد.

مشکل امروز ما این است که خواص و مسئولین ما قوام به قسط نیستند. مردم و مسئولین همه باید برای اقامه‌ی قسط قیام کنند. ابتدا در درون خود به نورانیت برسند، سپس در برابر باورها و سنت‌های باطل بایستند و آن‌ها را بزدایند تا حق اقامه شود. اگر نشد، هر کس خود به تنهایی می‌تواند اقامه‌ی قسط کند که: «قُل إنَّما أَعِظُکُم بِواحِدَه أَن تَقُومُوا لِلّهِ مَثنی وَ فُردی» [سوره سبأ آیه 46].

بسیاری سعی کردند قسط اجتماعی ایجاد کنند اما به دلیل آن‌که اشراف معرفتی لازم را نداشته و خود را از درون به نورانیت نرسانیده بودند، به نام دین، ضدکارکرد دین که قسط است، عمل کردند. از دل این تفکر، شهرام جزایری، بابک زنجانی، فاضل خداداد و… بیرون آمد. زدودن ظلمات درون، مقدم بر زدودن ظلم در بیرون است؛ تحمل ظلم، آسان‌تر از تحمل ظلمات درون است. بدون کارکرد معرفتی دین، قسط اجتماعی شدیداً امکان انحراف دارد.

- برگرفته از جلسه 499  کلبه کرامت (استاد حسن عباسی)؛ برای مطالعه‌ی بیشتر، فیلم جلسه را دانلود کرده و ملاحظه فرمائید.

• kolbeh-keramat.ir/Sessions/Single/536

•  جنبش مردمی مقسطین: moghsetin.ir