طاها مهاجر

در ایدئولوژی‌های مدرن، لیبرالیست‌ها اصالت را در جامعه به فرد می‌دهند، اما مارکسیست‌ها اصالت را به جمع می‌سپارند. از این رو جوهر لیبرالیسم، ایدئولوژی ایندیویژوالیسم و اصالت تفرد؛ و از سوی دیگر، در اردوگاه چپ اندیشه‌ی مدرن، جوهر مارکسیسم، ایدئولوژی کمونیسم و اصالت کمون و تجمع، و هم‌چنین ایدئولوژی سوسیالیسم یا اصالت اجتماع و اشتراک است. در 200 سال اخیر، همواره در بین مدرنیست‌ها، بر اصالت فرد یا جمع منازعه‌ای اندیشه‌شناختی و روش‌شناختی برپا بوده است که این منازعه کم‌وبیش ادامه دارد. اما در نگاه قرآن کریم و اسلام، خانواده موضوعیت دارد.

مکتب ایندیویژوالیسم یا تفردگرایی مکتبی است که اصالت را به فرد می‌دهد. این مکتب راستی‌های Rights "فردی" و راستی‌های "جمعی" اولویت و برتری می‌دهد. فردیت را به این معنا می‌کنند که هرکسی دارای خلوت و حریم خصوصی فیزیکی و روانی، و عقیده فردی و دیگر راستی‌های اساسی است که در هر شرایطی می‌بایست محترم شمرده شود!

ریچارد واتسون [استراتژیست برجسته‌ی انگلیسی] در کتاب «آینده‌نما: سفری به 2050 | گزارشی کوتاه از پنجاه سال آینده» که در سال 2007 میلادی منتشر شده بود، از مشکل تفردگرایی در کنار مواردی نظیر بدهی، جهانی‌شدن، شهری‌شدن، دیجیتالی‌شدن، و غیره به عنوان یک مگاترند یاد می‌کند. وقتی تفکر لیبرالی در جامعه‌ای رسوخ کرد، انسان‌ها روز به روز به سمت تفرّد حرکت می‌کنند و حرص و آز و طمع آن‌ها افزایش پیدا می‌کند. بنابراین مفهومی به نام «ایثار» در جامعه از بین می رود. متأسفانه این گزاره در ده-پانزده سال گذشته در ایران هم رواج پیدا کرده است و یکی از دلایلی که منجر به افزایش طلاق در  زوج‌های جوان شده است، همین موضوع است که جوان های امروزی، در حال از دست دادن روحیه ایثار و گذشت هستند. در حالی که این گذشت و ایثار است که منجر به تحکیم روابط همسران می‌شود. 

در واقع تفرد یعنی هیچکس حاضر نیست برای دیگری ایثار کند. برای هرکس، فردیت او مطرح است. از منظر تحول مقایسه خانواده‌های سی سال گذشته در ایران، از خانواده‌های قبیله‌ای تا خانواده‌های هسته‌ای امروز به خوبی بیانگر سیر تحول تفردگرایی در آن‌ها است. در گذشته همه‌ی فرزندان خانواده در یک اتاق کوچک باهم تعامل داشته و راحت بودند درحالی‌که امروز کودکان اتاق‌های جداگانه داشته و پدر و مادر برای حضور در اتاق‌شان باید اجازه بگیرند. توجه به ساختار خانواده‌های تک‌والدینی در انواع سریال‌های غربی پخش شده از تلویزیون در سال‌های اخیر نیز بیانگر این نکته است که نه تنها فرزندان خانواده امکان تعامل باهم ندارند که حتی در زیر یک سقف، زن و شوهر نیز تحمل یکدیگر را ندارند. فرزندان به مهد کودک سپرده شده و بزرگترها به سرای سالمندان.