وجه تمایز یک حکومت دینی با دیگر حکومت‌ها، در «توحید» می‌باشد. با بررسی صورت گرفته روی نهادهای الگوی معیشت مدرن، ریشه‌ی این نهادها روی معرفت غیرتوحیدی نهادینه شده. فلاسفه و اقتصاددان‌های مدرنیست، با طرح مفاهیم غیرتوحیدی، و گفتمان‌سازی و تبدیل آن به علم، نهادهای آن رو به‌وجود آوردند.
امروزه آن‌چه تحت عنوان اصلاحات نرم، تغییرات آرام‌آرام و یا تغییرات تدریجی به معنای اصلاح از کلمه REFORM ترجمه می‌شود، به هیچ‌وجه ریشه قرآنی و دینی ندارد و معادل کلمه اصلاح که در تقابل با افساد است، نمی‌باشد.
امام خامنه‌ای: «این‌که امام باقر «باقرالعلم» است، یعنی حقایق و مفاهیم اسلامی را که در قشری از دروغ و فریب و ریا و تحریف پیچیده شده بود، می‌شکافد و آن لبّ و مغز را می‌اندازد در کام مشتاقان حقیقت. این یک گوشه‌ی دیگری است از مبارزه‌ی ائمّه‌ی ما.»
واژه‌ی ‹Science› از ریشه‌ی لاتینی ‹sciens› به معنای ‹دانستن› مشتق شده، و در فارسی به ‹دانش› ترجمه گردیده است. فلسفه‌ی ساینس که حوزه‌ای از فلسفه‌های مضاف می‌باشد، در غرب به ایدئولوژی‌های متفاوتی منتج شد که عبارتنداز: دیدگاه ابزار‌گرایی، تجربه‌گرایی (امپریسیسم)، اثبات‌گرایی (پوزیتیویسم)، نسبیت‌گرایی (ریلِیتیویسم) و ابطال‌گرایی.
بزرگ‌ترین انحرافی که وارد اسلام شد، جداکردن حلال و مستحب از یک‌دیگر و هم‌چنین جداکردن حرام و مکروه از یک‌دیگر بود. یعنی از ثنویت به پنج تقسیم شدند؛ از «حلال (مستحب) و حرام (مکروه)» به «حلال، مستحب، مباح، مکروه و حرام» تقسیم شد.
دعوت به توحید فقط به معنای این نیست که عقیده پیدا کنید که خدا یک است و دو نیست و این بت‌ها یا این خدایان -موجودی که هستند- ارزش الوهیّت ندارند؛ فقط این نیست،
عبدالکریم سروش در یک سخنرانی با عنوان «درس‌های عاشورا برای زندگی امروز» می‌گوید: "برخلاف مرحوم آقای شریعتی نباید فکر کنیم که هر روز عاشورا است و هر سرزمینی نیز کربلا است. زندگی همیشه صفر و صد، یا سیاه و سفید نیست که بگوییم هر روز یک امام حسین (ع) و شمر داریم، خیلی از آدم‌ها نه شمر هستند نه امام حسین، در حقیقت دنیا را همین‌ها پر کرده‌اند. اکثریت مردم نه شمر و نه امام حسین هستند، در عین حال همگی بنده‌ی خدا هستند."
در نگاه مدرنیسم، از طبیعت آغاز می‌شود. مبتنی بر درخت فلسفه، نگاه مدرنیسم به انسان محصور به مفهوم آنتروپوس یا بشرشناسی طبیعی می‌شود. در فلسفه‌ی آنتروپوس Anthropos، بشر صرفاً جزئی از طبیعت است و بس.
«خسارت»، مفهومی قرآنی است که از «ضرر» مرتبه‌ی بالاتری دارد. ضرر که در برابر منفعت قرار دارد، عمدتاً ناظر به زندگی دنیوی است؛ اما در زندگی اخروی «منفعت» و «ضرر» چندان مطرح نیست، بلکه «خسارت» و «فلاح» در حیات اخروی مطرح است.
استقامت کنید راه خدا، راه تلاش در راه خدا؛ راه خدا، راه اقامه‌ی حق و عدل است ...
راه خدا، راه رسیدن به تمدن اسلامی، نظام حقیقی اسلامی و جامعه‌ی اسلامی است ...
یک حکیمی می‌فرمود: «در حوزه علمیه، قرآن کریم که هیچ، روایات حداکثر 10% مطرح هستند...روایات عقلی -فلسفه، کلام، عرفان- دارند خاک می‌خورند.»
سوپرپارادایم اومانیسم [که همه چیز در نسبت با بشر سنجیده می‌شود] به مثابه قطاری‌ست که چهار واگن دارد:
در واگن اول، به دوره‌ی 1200 ساله برمی‌گردد که بشر به مسائل ماورایی باور داشته است. دوره‌ی 400 سال اخیر، خود به سه واگن جدا تقسیم‌بندی می‌شود؛ واگن دوم، دوره‌ی مدرنیسم؛ واگن سوم، دوره‌ی پست مدرنیسم و واگن چهارم، دوره‌ی ترانس مدرنیسم.
انگلیس ترفند ویژه‌ای به نام ایدئولوژی‌سازی دارد که در طول 150 سال گذشته علاوه بر استعمار منطقه، برای نهادینه‌کردن حضور خودش استفاده کرده است.
واژه‌ی Capital از ریشه‌ی لاتینی Capit یا Capita به معنی سر و بالاترین قسمت هر چیزی است به قسمی که بقای زندگی آن چیز بدون سر ممکن نباشد. همان‌طور که در بدن انسان، "سر" بالاترین و برترین قسمت محسوب می‌شود و علاوه بر انباشت داده‌ها و اطلاعات، فرماندهی کل بدن، اعضا و جوارح، دیدبانی و دریافت اطلاعات محیطی و محاطی هم‌چنین تراوش اطلاعات را نیز به عهده دارد. سر، به بدن مایه می‌دهد و بدن نیز بدون سر امکان حیات زندگی ندارد. در اکونومی (مسامحتاً اقتصاد) نیز آن‌چه موجب حیات و قوام ثروت است، کاپیتال یا سرمایه است.
در 100 سال گذشته، زنان غربی نه حق رأی داشتند و نه حق مالکیت؛ حتی اجازه‌ی تصرف در اموال خود را نیز نداشته‌اند. از این رو فمینیسم که مجموعه‌ای از باورها و مفاهیم برخواسته از فلسفه و جامعه‌شناسی غربی است، تلاش کرد تا با ارائه‌ی راه‌حل، از مشکلات زنان بکاهد و به آن‌ها کمک کند تا به حقوق حقه‌ی خود دست پیدا کنند.
مفهوم سوشیالیتی برگرفته از واژه‌ی لاتینی socialitas به معنای گرد هم آمدن دوستانه، زندگی اشتراکی با دیگران و پرهیز از زندگی فردی می‌باشد.
در ایدئولوژی‌های مدرن، لیبرالیست‌ها اصالت را در جامعه به فرد می‌دهند، اما مارکسیست‌ها اصالت را به جمع می‌سپارند. از این رو جوهر لیبرالیسم، ایدئولوژی ایندیویژوالیسم و اصالت تفرد؛ و از سوی دیگر، در اردوگاه چپ اندیشه‌ی مدرن، جوهر مارکسیسم، ایدئولوژی کمونیسم و اصالت کمون و تجمع، و هم‌چنین ایدئولوژی سوسیالیسم یا اصالت اجتماع و اشتراک است. در 200 سال اخیر، همواره در بین مدرنیست‌ها، بر اصالت فرد یا جمع منازعه‌ای اندیشه‌شناختی و روش‌شناختی برپا بوده است که این منازعه کم‌وبیش ادامه دارد. اما در نگاه قرآن کریم و اسلام، خانواده موضوعیت دارد.
امام زین‌العابدین (ع) در حدیثی جامعه را در شش طبقه و گروه مردمی تحلیل می‌فرمایند که بر اساس این روایت شریف، می‌توان مشاغل و مشی‌ها و رفتارهای مختلف مردم را مورد ارزیابی قرارداد.
حضرت در این روایت مردم را به شش طبقه شیر، گرگ، سگ، روباه، خوک و بره تشبیه فرموده و خصلت‌های دسته‌های متفاوت مردم را نسبت به ویژگی‌ها و خصوصیات این شش حیوان می‌سنجند که قابل انطباق کامل بوده و با نگاه تطبیقی، تخلف پذیر نیست و مصادیق آن امروزه نیز در سطوح مختلف جوامع امروزی قابل‌رؤیت و ملموس است.
ریشه‌ی این واژه، «Humdle» است و از واژه لاتین «Humus» به معنی خاک یا زمین مشتق شده است.
مکتب اومانیسم یا بشرگرایی، مکتبی است که بشر را در کانون مناسبات هستی قرار می‌دهد، و همه چیز و همه کس با بشر تعریف می‌شود. حتی خدا در اومانیسم نیز در نسبت با بشر دیده و تبیین می‌شود.
در زیارت عاشورا مىخوانى: «اللَّهُمَّ لَکَ الْحَمْدُ حَمْدَ الْشاکِرینَ لَکَ عَلى مُصابِهِمْ»؛ خدایا تو را سپاس مىگویم؛ سپاس آنهایى که در مصیبتها شاکر بودند، نه صابر؛ بهره بردار بودند، نه شکیبا.
